(Tin Nóng) Ngày 8.3.2015 đánh dấu nửa thế kỷ đã trôi qua kể từ ngày những lính thủy đánh bộ Mỹ đặt chân lên bãi biển Đà Nẵng, chính thức mở đầu cuộc chiến tranh do Mỹ tiến hành tại Việt Nam. Cuộc chiến tranh tàn khốc này đã kết thúc, nhưng để lại nhiều bí ẩn mà người Mỹ đến nay chưa tìm ra lời giải đáp.
Chuyên gia rà phá bom mìn Mỹ Daniel Dobb (phải) chỉ cho bà Rose Gottemoeller, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ phụ trách kiểm soát vũ khí và an ninh quốc tế, dấu hiệu có bom mìn tại một địa điểm ở Quảng Trị, trong chuyến thăm của bà Gottemoeller tại Việt Nam đầu tháng 3.2015 để đánh giá các nỗ lực do Mỹ tài trợ nhằm rà phá vật liệu nổ còn sót lại sau chiến tranh - Ảnh: Reuters
|
Cuộc chiến tranh tại Việt Nam đã trở thành một trong những cuộc xung đột gây tranh cãi nhất trong lịch sử cận đại của Mỹ: thời mà những người đàn ông không có sự lựa chọn ngoài việc phải đi chiến đấu ở nước ngoài, với những lý do mà nhiều bạn bè, thậm chí cả gia đình họ cũng không hiểu và chỉ một số người có thể trở về từ cuộc chiến.
Với khoảng thời gian nay đã khá xa, chúng ta có thể nhìn lại vài điều bí ẩn mà có lẽ sẽ chẳng bao giờ có câu trả lời, theo báo chí Mỹ.
Phi công Charles Shelton: Từ mất tích thành tử trận
Đại tá phi công Charles Shelton là người cuối cùng được chính thức xem như một tù nhân trong cuộc chiến tranh Việt Nam. Mãi đến ngày 20.9.1994, ông mới được thay đổi từ tình trạng “mất tích trong chiến tranh” (MIA - Missing in Action) trở thành “tử trận” (KIA - Killed in Action), sau lời yêu cầu của các con ông.
Năm 1965, máy bay của Shelton bị bắn rơi khi ông đang bay trinh sát trên đất Lào. Lúc đầu, ông vẫn giữ liên lạc vô tuyến với không quân, nhưng sau đó mất liên lạc và đó là lần cuối cùng Shelton được nghe nói đến. Tuy nhiên, có rất nhiều câu chuyện đồn đoán về những gì xảy ra với Shelton. Một số nói rằng ông đã bị bắt làm tù binh và vẫn sống sót qua nhiều thử thách. Vài câu chuyện còn đi xa hơn cho rằng ông đã giết chết kẻ tra tấn, gây ấn tượng cho kẻ thù bằng sự dũng cảm của mình. Gia đình còn nghe những câu chuyện cho rằng ông vẫn còn sống khỏe mạnh tại California nhưng bị cấm tiếp xúc với họ, với sự bảo vệ của chính phủ (?).
Những lính thuỷ quân lục chiến Mỹ đầu tiên đổ bộ lên bãi biển Mỹ Khê, Đà Nẵng ngày 8.3.1965, chính thức mở đầu cuộc chiến tranh do Mỹ tiến hành tại Việt Nam - Ảnh bìa tạp chí Life
Bãi biển Mỹ Khê (Đà Nẵng) ngày nay - Ảnh: DPA
|
Trong những năm 1980, những lính Mỹ nào vẫn còn được xem như tù nhân chiến tranh, được phân loại lại thành dạng “không tìm thấy thi thể” (body not recovered) hay “tử trận” (KIA), ngoại trừ Shelton. Viên đại tá đã trở thành một biểu tượng cho tất cả những người có số phận chưa rõ ràng, nhưng là một phần mất mát cho gia đình ông. Hơn 25 năm sau khi ông mất, do chán nản và kiệt sức sau nhiều thập kỷ không biết sự thật, vợ của Shelton đã tự tử. Sau đó, các con ông đã yêu cầu được chính thức đổi thành “tử trận” và tên ông được thêm vào bia mộ trong nghĩa trang Arlington, nơi vợ ông được chôn cất.
Cuộc tranh luận về súng M16
Năm 1966, lính Mỹ ở Việt Nam được cung cấp loại súng trường tự động M16, được cho là một cuộc cách mạng trong chiến đấu, nhưng thật không may nó hoàn toàn không như dự tính.
Khẩu súng mới đã thất bại thảm hại khi đến tay những người đang chiến đấu. Tài liệu quân đội được giải mật gần đây cho thấy khoảng 80% báo cáo có vấn đề liên quan đến vũ khí. Vấn đề được gọi là “lỗi trích khí”, vỏ đạn đã sử dụng vẫn nằm lại trong buồng đạn sau khi bắn, buộc những người lính - thường phải chiến đấu giữa một địa hình trống trải - phải dùng một thanh kim loại để đẩy ra. Đến năm 1967, các ủy ban của Quốc hội Mỹ còn xem xét các vấn đề khác, phải thử nghiệm, ghi nhận kết quả một cách quan liêu, trong lúc chiến tranh vẫn tiếp diễn.
Bên cạnh nỗi lo về khẩu súng M16, ám ảnh lớn nhất của quân Mỹ trong chiến tranh tại Việt Nam là bị phục kích khi đổ bộ từ trực thăng xuống - Ảnh: Quân đội Mỹ
|
Trong khi đó, quân đội Mỹ trên chiến trường lại gặp vấn đề khác với khẩu súng trường. Khi nhận súng mới, các binh sĩ đã không được cung cấp các thiết bị lau chùi và bảo quản súng. Trong khi các nhà sản xuất và quân đội nhấn mạnh rằng súng không cần phải làm sạch, những người lính trên chiến trường nhận thấy bên trong nòng súng không những không được mạ crôm như kiểu súng cũ, mà còn rất dễ bị ăn mòn trong điều kiện khí hậu tại Việt Nam.
Sau cùng, các tiểu ban điều tra phát hiện quân đội đã có lỗi vì đã không huấn luyện về vũ khí mới cho binh lính và không thử nghiệm đầy đủ vũ khí, đạn dược trước khi thông qua. Không biết bao nhiêu người lính đã chết do vũ khí mắc lỗi, khi nhiều báo cáo cho biết tìm thấy thi thể binh sĩ Mỹ bên cạnh khẩu M16 bị kẹt đạn, họ không còn khả năng tự vệ trong khi đang cố làm cho súng hoạt động.
Thật kỳ lạ là vấn đề này vẫn chưa được giải quyết. Qua nhiều thập kỷ sau những tranh cãi ban đầu, súng M16 vẫn được sử dụng và đang bị điều tra về độ thiếu tin cậy. Những người lính và gia đình của họ vẫn tự hỏi tại sao những khẩu súng trường với ‘thành tích’ mang cái chết đến cho nhiều người sử dụng chúng vẫn còn là vũ khí của quân đội Mỹ.
Chiến dịch Marigold
Từ 1965-1968, Mỹ và Việt Nam Dân chủ cộng hoà đã có những trao đổi liên lạc với sự hỗ trợ của các nhà ngoại giao Ba Lan (gọi là chiến dịch Marigold) và cho rằng nếu thành công, chiến tranh có thể kết thúc trong nhiệm kỳ tổng thống Lyndon B. Johnson. Trong hồi ký của mình, ông Johnson đề cập đến các nỗ lực ngoại giao thất bại, nhưng những gì đã xảy ra vẫn còn đang gây tranh cãi.
Không ai biết chắc gì nhiều về các cuộc đàm phán, bao gồm người đã khởi đầu và vì sao họ kết thúc. Không rõ Mỹ, Bắc Việt Nam, hay các nhà ngoại giao Ba Lan đã khởi xướng việc này. Thậm chí có ý kiến cho rằng nước Ý là người đầu tiên xây dựng nền tảng cho các cuộc đàm phán hòa bình nhưng thất bại vào phút chót.
Vỏ bom Mỹ tại Bảo tàng bom mìn ở tỉnh Quảng Trị - Ảnh: Reuters
|
Hầu hết các thông tin có sẵn về Marigold vẫn còn khá mờ mịt, phần lớn lấy từ các bài báo dựa trên những thông tin rò rỉ không chính thức. Các văn bản một thời được xem là tài liệu mật đang dần được công khai: Các bài viết của Jerzy Michalowski, một trong các đặc vụ Ba Lan tham gia vào việc thiết lập cuộc đàm phán hòa bình. Họ ghi lại các cuộc thảo luận giữa Ba Lan và Liên Xô, trong đó Moscow hỗ trợ các cuộc đàm phán hòa bình; họ cũng nói đến các chuyến thăm Bắc Kinh, nhưng Trung Quốc không tham gia vào ý tưởng của cuộc đàm phán. Tuy nhiên, phần lớn các tài liệu mâu thuẫn với những gì đang được nói về Marigold và sau cùng, nó lại gợi lên nhiều câu hỏi hơn là trả lời.
Thật khó tin rằng chiến dịch Marigold đã gần như kết thúc cuộc xung đột tại Việt Nam. Cuộc họp đã được lên kế hoạch giữa các nhà ngoại giao tại Warsaw, với những điều khoản và điều kiện được nêu ra, các bên đã đồng ý gặp mặt. Tuy nhiên, kể từ đó, mọi thứ đã rối ren: Trình tự thời gian trong tài liệu bị sắp xếp lẫn lộn và thiếu nhiều phần trong các bài tường thuật. Có vẻ như mỗi bên đều đã chờ đợi để tiếp xúc, Ba Lan đã nỗ lực đưa người Mỹ và Việt Nam đến cuộc gặp gỡ trực tiếp. Trong khi đó, quân đội Mỹ vẫn tiếp tục các cuộc tấn công ở Hà Nội và miền Bắc. Cuối cùng, các cuộc đàm phán thất bại và chiến tranh tiếp diễn.
Chuyến bay bí ẩn Flying Tiger 739
Một chuyến bay của hãng Flying Tiger - Ảnh: Tư liệu
|
Ngày 16.3.1962, chuyến bay Flying Tiger 739 chở 107 người Mỹ đã biến mất đâu đó giữa đảo Guam và Philippines. Tất cả được tuyên bố là đã chết, sau khoảng 2 tháng biến mất cách bí ẩn. Không có dấu vết của bất kỳ mảnh vụn nào được tìm thấy, cũng như biết được những gì đã xảy ra với chuyến bay.
Thành viên gia đình những người trên chuyến bay cho biết họ là những người lính được đưa đến Nam Việt Nam. Không có ghi chép chính thức về chuyến bay có liên quan đến cuộc chiến và cũng không có cơ quan chính phủ nào chính thức thừa nhận các thành viên trên chuyến bay có nhiệm vụ quân sự. Tuy nhiên, gia đình lại cho rằng các thành viên nằm trong danh sách chọn lọc từ các căn cứ quân sự khác nhau trong cả nước để thực hiện nhiệm vụ.
Tài liệu của chính phủ Mỹ cho thấy vài người trong số họ là cố vấn truyền thông, hạ sĩ quan quân nhu và không gì hơn. Vài tài liệu của gia đình đã được biên soạn lại, cho thấy ngoài nhiệm vụ còn có điều gì đó vẫn giữ bí mật trong nhiều thập kỷ.
Theo một báo cáo của Ủy ban Hàng không Dân dụng Mỹ, máy bay đang hướng đến Sài Gòn và không mang theo hàng hóa gì, hành khách gồm 93 người Mỹ, ba thành viên quân đội miền Nam Việt Nam và phi hành đoàn 11 người. Không có cuộc gọi cầu cứu, thông tin liên lạc hay bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy có điều bất thường cho đến khi chỉ đơn giản là không nhận được lời hồi đáp. Sau đó, một tàu chở dầu Liberia báo cáo nhìn thấy một vụ nổ trên lộ trình chuyến bay, nhưng không tìm được dấu vết nào.
Những thành viên trong gia đình đang hối thúc để tên người thân của họ được liệt kê trên bức tường tưởng niệm chiến tranh Việt Nam ở thủ đô Washington, nhưng chính phủ vẫn kiên quyết im lặng về vai trò của những người này. Các gia đình tin rằng người thân của họ đã tham gia vào một “chiến dịch đen” và còn nhớ vài người trong số họ nói rằng có linh tính xấu và có thể sẽ không trở về nhà.